Transport towarów niebezpiecznych (ADR) to zadanie wymagające wysokiej odpowiedzialności i znajomości procedur bezpieczeństwa. Wypadki i awarie podczas przewozu takich materiałów mogą prowadzić do poważnych konsekwencji, w tym zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi, skażenia środowiska oraz strat materialnych.

1. Najczęstsze przyczyny wypadków w transporcie towarów niebezpiecznych

Pomimo rygorystycznych przepisów regulujących transport ADR, wypadki nadal się zdarzają. Ich główne przyczyny to:

Czynniki techniczne:

• Nieszczelność cystern, kontenerów lub opakowań przewożących towary niebezpieczne.
• Zużycie techniczne pojazdu, wadliwy układ hamulcowy, wycieki paliwa.
• Nieprawidłowe zabezpieczenie ładunku, prowadące do jego przemieszczenia.

Błędy ludzkie:

• Brak odpowiedniego szkolenia kierowcy i załogi.
• Ignorowanie procedur bezpieczeństwa oraz nieznajomość dokumentacji przewozowej.
• Nieprawidłowa reakcja w sytuacji awaryjnej, np. niewłaściwe oznakowanie miejsca zdarzenia.

Czynniki zewnętrzne:

• Niekorzystne warunki atmosferyczne (np. śnieg, lód, mgła, silny wiatr).
• Zły stan dróg, niewystarczające oznakowanie.
• Celowe działania sabotażowe lub akty wandalizmu.

Aby zminimalizować ryzyko wypadków, kierowcy i załogi muszą przejść specjalistyczne szkolenia dotyczące bezpiecznego postępowania z towarami niebezpiecznymi.

2. Jak postępować w przypadku awarii lub wypadku?

Każdy kierowca przewożący towary niebezpieczne musi znać procedury działania w sytuacji awaryjnej i stosować się do instrukcji pisemnych ADR.

Zatrzymanie pojazdu i ocena sytuacji

• Zatrzymać pojazd, wyłączyć silnik, odłączyć akumulator głównym wyłącznikiem (jeśli występuje).
• Ocenić sytuację: sprawdzić, czy doszło do wycieku substancji lub pożaru.
• W razie osób poszkodowanych natychmiast wezwać pomoc medyczną (999 lub 112).
• Założyć kamizelkę ostrzegawczą i stosować odpowiednie środki ochrony indywidualnej.

Oznaczenie miejsca zdarzenia i zabezpieczenie strefy zagrożenia

• Włączyć światła awaryjne i ustawić trójkąt ostrzegawczy:
  • W terenie zabudowanym: do 1 m od pojazdu
  • 30-50 m za pojazdem poza terenem zabudowanym.
  • 100 m na autostradach i drogach ekspresowych.
• W przypadku rozszczelnienia jednostki ładunkowej  wyznaczyć strefę bezpieczeństwa (minimum 30 m od miejsca wycieku).
• W razie ulatniania się substancji gazowej, poruszać się pod wiatr, by uniknąć wdychania toksycznych oparów.
• Nie wchodzić na uwolnione materiały, nie dotykać ich, unikać wdychania oparów, dymu, pyłu i pary poprzez pozostawanie po stronie nawietrznej.

Powiadomienie służb ratunkowych

W razie zagrożenia należy bezzwłocznie skontaktować się z:

• Strażą Pożarną (998) lub numerem alarmowym (112), podając:
  • Dokładne miejsce zdarzenia.
  • Charakter incydentu (wyciek, pożar, eksplozja).
  • Liczbę poszkodowanych i warunki na miejscu zdarzenia.
  • Rodzaj przewożonej substancji (nr UN).
  • Sposób przewozu (sztuki przesyłki, cysterna, kontener, luzem)
  • Ilość przewożonego towaru i warunki na miejscu.
  • Widoczne skutki zdarzenia.

Działania ograniczające skutki awarii

• Jeżeli jest to właściwe i bezpieczne, użyć gaśnic w celu ugaszenia małego lub będącego w fazie początkowej pożaru, obejmującego opony, hamulce lub przedział silnika.

(UWAGA: Członkowie załogi pojazdu nie powinni gasić pożaru obejmującego przedział ładunkowy)

• Należy uniemożliwić przedostanie się towarów niebezpiecznych do kanalizacji i cieków wodnych.
• W miarę możliwości zastosować sorbenty i ograniczniki rozlewu.
• Zapewnić przybyłym ratownikom dostęp do dokumentów przewozowych.

Ponadto:

• Oddalić się od miejsca wypadku lub zagrożenia, poinformować inne osoby o konieczności oddalenia się od tego miejsca oraz stosować się do zaleceń służb ratowniczych
• Zdjąć zanieczyszczone ubranie i użyte zanieczyszczone wyposażenie ochronne oraz usunąć je w sposób bezpieczny.
• Podczas wykonywania wszystkich czynności należy unikać źródeł zapłonu, w szczególności nie palić, nie używać papierosów elektronicznych lub podobnych urządzeń oraz nie włączać żadnych urządzeń elektrycznych;

WSZYSTKIE POWYŻSZE DZIAŁANIA POWINNY ODBYWAĆ SIĘ ZGODNIE Z INSTRUKCJAMI PISEMNYMI.

3. Instrukcje pisemne ADR – co zawierają i jak je stosować?

Każdy kierowca przewożący towary ADR musi posiadać w pojeździe instrukcje pisemne, zawierające:

• Opis zagrożeń związanych z przewożoną substancją.
• Zasady postępowania w przypadku awarii lub wypadku.
• Wymagane wyposażenie awaryjne i środki ochrony indywidualnej (gaśnice, maski ochronne, sorbenty itp.).

Instrukcje muszą być:

• Sporządzone zgodnie z wzorem ADR (5.4.3.4 ADR).
• Przygotowane w języku, który kierowca i załoga pojazdu zrozumie
• Przeczytane przez kierowcę i załogę pojazdu przed rozpoczęciem transportu.
• Dostępne w kabinie kierowcy (w łatwo dostępnym miejscu!).

Brak instrukcji podczas kontroli może skutkować karą finansową.

4. Powiadamianie o zdarzeniach i raportowanie

Po wypadku należy poinformować doradcę DGSA w firmie. Może on zdecydować o konieczności zgłoszenia zdarzenia do Wojewódzkiego Inspektora Transportu Drogowego w terminie 14 dni.

Raport o wypadku lub awarii należy sporządzić, jeśli zostało spełnione co najmniej jedno z poniższych kryteriów:

• W zdarzeniu ucierpieli ludzie wymagający hospitalizacji o określonym w ADR czasie lub niezdolność do pracy przez 3 kolejne dni
• Doszło do uwolnienia (lub bezpośredniego ryzyka uwolnienia) towarów w ilościach przekraczających limity ADR przypisane dla kategorii transportowych (1.1.3.6), w wyjątkami (np. klasa 6.2)
• Zaangażowanie służb ratunkowych lub władz trwało ponad 3 godziny .
• Straty materialne lub zniszczenie środowiska zniszczenie spowodowało straty oceniane na kwotę większą niż 50000 euro.

Więcej o raportowaniu: link do artykułu

Raport z wypadku lub awarii ADR

5. Jak poprawić bezpieczeństwo transportu ADR?

• Regularne szkolenia kierowców i załogi.
• Stosowanie jednostek ładunkowych (opakowań, cystern itp.) dostosowanych do właściwości przewożonych towarów i spełniających wszystkie wymogi ADR.
• Przestrzeganie przepisów i procedur ADR, w tym posiadanie wymaganej dokumentacji.
• Dbałość o stan techniczny pojazdu.
• Wyposażenie jednostek transportowych w wyposażenie awaryjne, środki ochrony indywidualnej i PPOŻ.

Bezpieczny transport ADR wymaga świadomości, odpowiedzialności i ścisłego przestrzegania procedur.