Transport baterii litowych oraz sodowo-jonowych (Na-ION) staje się tematem coraz częściej poruszanym w kontekście dynamicznego rozwoju sektora pojazdów elektrycznych oraz magazynów energii.

Ze względu na swoje właściwości i potencjalne zagrożenia związane z reakcjami niebezpiecznymi, baterie te są klasyfikowane jako towary niebezpieczne, co wiąże się z koniecznością spełnienia rygorystycznych wymogów transportowych. W tym artykule przedstawiamy kluczowe zasady dotyczące klasyfikacji, pakowania oraz szczegółowe wymagania związane z przewozem baterii wadliwych, uszkodzonych lub przeznaczonych do utylizacji. 

UWAGA: Niniejszy wpis dotyczy baterii, które NIE podlegają pod przepis szczególny 188 i 636 (wyłączenie)!

Klasyfikacja baterii Litowych i Na-ION

Baterie litowe klasyfikowane są jako towary niebezpieczne klasy 9 – „Różne materiały i przedmioty niebezpieczne”. Od 2025 roku przepisy obejmą również baterie sodowo-jonowe (Na-ION), które znajdą swoje miejsce w znowelizowanej wersji ADR.

Baterie te otrzymały kod klasyfikacyjny M4 i od 2025 roku będzie obejmował zarówno baterie litowe, jak i sodowo-jonowe. Każdy rodzaj baterii został przypisany do konkretnego numeru UN, co ułatwia ich identyfikację i określenie odpowiednich procedur transportowych:

• UN3090 – Baterie litowe metaliczne.
• UN3091 – Baterie litowe metaliczne w urządzeniach lub zapakowane z urządzeniami.
• UN3480 – Baterie litowo-jonowe.
• UN3481 – Baterie litowo-jonowe w urządzeniach lub zapakowane z urządzeniami.
• UN3551 – Baterie sodowo-jonowe*.
• UN3552 – Baterie sodowo-jonowe w urządzeniach lub zapakowane z urządzeniami*.

Podział ten jasno rozróżnia baterie przewożone samodzielnie od tych zintegrowanych z urządzeniami lub pakowanych z urządzeniami.

*Klasyfikacje, przepisy szczególne czy pewne wyjątki przewidziane dla baterii sodowo-jonowych opiszemy w odrębnym wpisie po wejściu w życie znowelizowanej umowy ADR 2025-2027.

Zasady pakowania baterii

Pakowanie baterii Litowych podlega szczegółowym regulacjom zawartym w umowie ADR. Przepisy te określają, że baterie mogą być transportowane wyłącznie jako sztuki przesyłki, a ich przewóz luzem jest zabroniony!

Baterie należy pakować zgodnie z przypisanymi do nich instrukcjami pakowania, które zostały wypisane w kolumnie 8 tabeli A. Instrukcje te szczegółowo określają zasady pakowania oraz rodzaje opakowań jakie są dopuszczone do przewozu.

• Instrukcje oznaczone literą P dotyczą opakowań standardowych, takich jak bębny, kanistry czy skrzynie i nie przekraczają z reguły 400 kg netto.
• Instrukcje z literą LP odnoszą się do dużych opakowań, które mogą przekraczać 400 kg netto, ale ich objętość nie może być większa niż 3 m³.

Pakowanie baterii sprawnych

Pakowanie sprawnych (innych niż uszkodzone, wadliwe, odpadowe) baterii litowych musi odbywać się zgodnie z rygorystycznymi wytycznymi określonymi w instrukcjach P903 lub LP903. Instrukcje te stanowią podstawę do bezpiecznego przygotowania przesyłek, minimalizując ryzyko uszkodzenia baterii podczas transportu.

Rodzaje dopuszczonych opakowań (P903)

Instrukcja P903 dopuszcza opakowania o trzech rodzajach konstrukcji wykonanych z różnych materiałów. Przykładowo:

• Skrzynie – wykonane z tektury, sklejki, drewna, materiału drewnopochodnego, tworzyw sztucznych, stali lub aluminium (lub innych metali).
• Bębny – stalowe, aluminiowe, z tworzyw sztucznych, tekturowe lub ze sklejki.
• Kanistry – stalowe, aluminiowe lub z tworzyw sztucznych.

Opakowania muszą być wystarczająco wytrzymałe, aby zabezpieczać baterie przed uderzeniami, wibracjami czy przypadkowym przebiciem.

Wymogi II grupy pakowania

Zgodnie z przepisami, opakowania muszą odpowiadać wymaganiom co najmniej II grupy pakowania, co oznacza, że powinny być przystosowane co najmniej do przewozu materiałów stwarzających średnie zagrożenie.

Wyjątki od standardowych wymagań konstrukcyjnych

Instrukcja P903 przewiduje również pewne wyjątki od wymagań opisanych przepisem 4.1.1.3 ADR, dotyczącym konstrukcji opakowań.

Przykładowo Baterie lub ogniwa o masie brutto powyżej 12 kg, które znajdują się w solidnych, odpornych na uderzenia obudowach, mogą być przewożone w mocnych zewnętrznych opakowaniach wyposażonych w ochronne klatki. W takich przypadkach opakowania nie muszą w pełni spełniać wymogów konstrukcyjnych opisanych w sekcji 4.1.1.3 ADR, pod warunkiem że zapewniają wystarczające zabezpieczenie. Takie opakowania mogą mieć masę netto większą niż 400 kg! 

Wyjątki przewidziane są również dla baterii w urządzeniach lub baterii pakowanych z urządzeniami, w tym celu polecam dokładne zapoznanie się z instrukcjami pakowania. 

Wewnętrzne zabezpieczenia baterii

Baterie lub ogniwa powinny być odpowiednio zabezpieczone wewnątrz opakowań, aby uniknąć przemieszczania się lub kontaktu z innymi elementami, które mogłyby spowodować zwarcie lub uszkodzenie baterii. W tym celu stosuje się zazwyczaj:

• Materiały amortyzujące (pianki, wkładki ochronne).
• Separatory oddzielające poszczególne ogniwa lub baterie.
• Dodatkowe osłony styków i zacisków.

Stosowanie dużych opakowań (instrukcja LP903)

W przypadku transportu większych ilości baterii, które wymagają dużych opakowań o masie netto powyżej 400 kg, obowiązuje instrukcja LP903.

• Opakowania te mogą mieć maksymalną objętość do 3 m³ i są często stosowane do transportu przemysłowych pakietów baterii.
• Muszą spełniać wymogi II grupy pakowania.
• Do takich opakowań możemy włożyć pojedynczą baterię lub pojedynczy element urządzenia zawierającego baterie.

• Baterie powinny być zabezpieczone przed przemieszczaniem, które mogłoby uszkodzić baterie oraz powinny być zabezpieczone przed zwarciem.

Zgodnie z instrukcją LP903 dopuszczone są opakowania wykonane ze stali, aluminium, metali innych niż stal lub aluminium, sztywne tworzywo sztuczne, drewno, sklejka, materiał drewnopochodny oraz tektura sztywna. 

Pakowanie baterii wadliwych lub uszkodzonych – przepisy szczególne

Które baterie podlegają przepisowi 376 ADR?

Przepis szczególny 376 umowy ADR dotyczy baterii, które mogą stanowić zagrożenie ze względu na swoją kondycję i stan. Do tej kategorii zaliczają się:

1. Ogniwa lub baterie, które uznano za wadliwe ze względów bezpieczeństwa, np. w wyniku testów laboratoryjnych lub widocznych nieprawidłowości.
2. Ogniwa lub baterie z wyciekami lub rozszczelnione, które mogą emitować elektrolit lub gazy.
3. Ogniwa lub baterie, których stanu nie można określić przed przewozem, np. z powodu braku dostępu do szczegółowej diagnostyki.
4. Ogniwa lub baterie z uszkodzeniami fizycznymi lub mechanicznymi, takimi jak pęknięcia, odkształcenia czy zmiany koloru obudowy.

Ocena stanu baterii przed transportem

Chociaż przepisy ADR nie określają jednoznacznych kryteriów oceny uszkodzonych lub wadliwych baterii, wymieniają kilka kluczowych aspektów, które mogą być brane pod uwagę podczas diagnozy:

• Obecność poważnych zagrożeń, takich jak wydobywanie się gazów, ognia lub elektrolitu.
• Historia użytkowania baterii – zarówno prawidłowego, jak i nieprawidłowego.
• Widoczne uszkodzenia fizyczne, takie jak odkształcenie lub zmiana koloru obudowy.
• Testy dotyczące zabezpieczeń przed zwarciem, np. pomiar napięcia lub izolacji.
• Poziom zabezpieczeń zapewnianych przez konstrukcję baterii.
• Uszkodzenia wewnętrznych systemów zabezpieczających, takich jak system zarządzania bezpieczeństwem baterii (BMS).

Instrukcje pakowania dla baterii wadliwych/uszkodzonych

Dla baterii uznanych za wadliwe lub uszkodzone stosuje się następujące instrukcje pakowania:

• P908 i LP904 – dla baterii o niskim ryzyku wystąpienia reakcji niebezpiecznych.
• P911 i LP906 – dla baterii stwarzających wysokie ryzyko* 

*takie które, w normalnych warunkach przewozu, mogą ulec gwałtownemu rozpadowi, spowodować reakcję niebezpieczną, wytworzyć płomień, wydzielić niebezpieczną ilość ciepła lub spowodować niebezpieczną emisję gazów lub par trujących, żrących lub palnych.

Ponadto, zgodnie z przepisem szczególnym 376 każda sztuka przesyłki musi być wyraźnie oznaczona napisem „USZKODZONE/WADLIWE BATERIE LITOWO-JONOWE” lub „USZKODZONE/WADLIWE BATERIE LITOWE METALICZNE, a odpowiednia informacja powinna znaleźć się w dokumentach przewozowych.

Baterie przeznaczone do utylizacji i recyklingu

Transport baterii przeznaczonych do recyklingu lub utylizacji reguluje przepis szczególny 377. W takich przypadkach można stosować się do instrukcji pakowania P909, a opakowania powinny zostać opatrzone w napis „BATERIE LITOWE DO UTYLIZACJI/RECYKLINGU”. 

Jeśli jednak są one uszkodzone lub wadliwe, obowiązuje przepis szczególny 376.

Baterie przewożone w celach badawczych

Przewóz prototypów ogniw lub baterii podlega pod przepis szczególny 310. Dla takich ogniw/baterii stosuje się instrukcję pakowania P910 lub LP905. 

Jeśli jednak takie prototypy są uszkodzone, należy stosować się do wymogów przepisu 376. Baterie przeznaczone do utylizacji lub recyklingu można przewozić zgodnie z wcześniej opisanym przepisem 377.

Procedury nadawcze – oznakowanie przesyłek i dokumentacja przewozowa

Po odpowiednim przygotowaniu i zapakowaniu baterii zgodnie z instrukcjami pakowania, kluczowym krokiem jest właściwe oznakowanie przesyłek oraz sporządzenie dokumentu przewozowego. Proces ten ma na celu jednoznaczne zidentyfikowanie przewożonego ładunku i ostrzeżenie o potencjalnych zagrożeniach.

Podsumowanie kluczowych zasad pakowania baterii

1. Klasyfikacja baterii
   • Baterie litowe są klasyfikowane jako towary niebezpieczne klasy 9 (różne materiały i przedmioty niebezpieczne).
   • Od 2025 roku baterie sodowo-jonowe będą objęte regulacjami ADR 2025–2027.
2. Zasady pakowania baterii
   • Transport baterii luzem jest zabroniony; muszą być przewożone jako sztuki przesyłki.
   • Baterie sprawne należy pakować zgodnie z instrukcjami P903 i LP903.
3. Pakowanie baterii wadliwych lub uszkodzonych
   • Baterie uznane za wadliwe lub uszkodzone podlegają pod przepis szczególny 376.
   • Instrukcje pakowania P908 i LP904 są przeznaczone dla baterii o niskim ryzyku wystąpienia niebezpiecznych reakcji, a P911 i LP906 dla baterii o wysokim ryzyku.
   • Każda sztuka przesyłka powinna być opisana, że zawiera wadliwe lub uszkodzone baterie.
4. Recykling i utylizacja
   • Baterie przeznaczone do recyklingu lub utylizacji podlegają pod przepis szczególny 377.
   • Każda sztuka przesyłka powinna być opisana, że zawiera baterie przeznaczone do utylizacji lub recyklingu.
   • Stosujemy się do wymagań instrukcji P909, chyba, że baterie te są uszkodzone, to wtedy pakujemy je zgodnie z wymogami przepisu 376.

Jeżeli pakowanie oraz procedury nadawcze baterii sprawiają ci problemy zachęcamy do kontaktu z doradcą DGSA!

Bezpieczny transport baterii litowych wymaga ścisłego przestrzegania regulacji ADR, w tym odpowiedniego przygotowania sztuk przesyłek. Klasyfikacja, pakowanie i procedury nadawcze odgrywają kluczową rolę w minimalizowaniu ryzyka podczas przewozu tych materiałów. Wraz z wprowadzeniem nowych przepisów na 2025 rok, szczególną uwagę należy zwrócić na baterie sodowo-jonowe, które zyskują na popularności. Przestrzeganie wytycznych nie tylko zwiększa bezpieczeństwo, ale także wspiera zgodność z obowiązującymi regulacjami prawnymi, co jest istotne dla firm zajmujących się transportem i logistyką baterii.

Informacje przedstawione w artykule mają charakter ogólnoinformacyjny, przed wysyłką baterii litowych i sodowo-jonowych zalecany jest kontakt z doradcą DGSA.