Na wstępie, od razu odpowiadając- tak, azbest uznawany jest za towar niebezpieczny i podlega pod przepisy dotyczące transportu towarów niebezpiecznych.
Oznacza to, że przewóz azbestu wymaga przestrzegania zasad określonych przez przepisy modelowe oraz szczegółowe regulacje, w tym umowę ADR. W poniższym artykule wyjaśniamy, czym jest azbest, jakie stwarza zagrożenia, jak się go klasyfikuje oraz jakie wyłączenia spod przepisów przewiduje ADR i jakie nowości znajdziemy w znowelizowanych regulacjach.
Czym jest azbest?
Azbest to grupa minerałów o włóknistej strukturze, zaliczanych do krzemianów. Charakteryzuje się on wysoką odpornością na działanie czynników chemicznych, termicznych oraz mechaniczną elastycznością. Dzięki tym cechom azbest był szeroko stosowany w różnych gałęziach przemysłu, zanim odkryto jego szkodliwość dla zdrowia.
Podział azbestu
Azbest dzieli się na dwie główne kategorie:
- Azbesty właściwe:
- Azbest chryzotylowy – najczęściej stosowany rodzaj azbestu o wyjątkowej elastyczności i wytrzymałości.
- Azbest amfibolowy – grupa obejmująca minerały takie jak amozyt, tremolit, aktynolit, antofilit i krokidolit. Mają one bardziej kruchą strukturę niż chryzotyl, ale również są bardzo trwałe.
- Minerały azbestopodobne:
- Minerały o właściwościach zbliżonych do azbestu, które jednak nie są klasyfikowane jako azbesty właściwe. Wykazują mniejszą szkodliwość i są rzadziej spotykane.
Zastosowanie azbestu
Azbest był powszechnie stosowany w przemyśle budowlanym, motoryzacyjnym i energetycznym. Wykorzystywano go do produkcji pokryć dachowych, izolacji termicznych, uszczelek, hamulców samochodowych, rur oraz elementów ognioodpornych. Obecnie jego stosowanie jest zakazane w wielu krajach z powodu udowodnionych negatywnych wpływów na zdrowie.
Szkodliwość azbestu
Szkodliwość azbestu wynika z obecności włókien, które mogą unosić się w powietrzu i być wdychane przez ludzi. Główne zagrożenia zdrowotne to:
- Włókna azbestowe: Mają zdolność przenikania do głębokich części płuc, gdzie mogą pozostawać przez lata, powodując stany zapalne i zmiany chorobowe.
- Choroby wywoływane przez azbest:
- Pylica azbestowa (azbestoza),
- Rak płuc,
- Międzybłoniak opłucnej,
- Inne nowotwory układu oddechowego.
Z powodu tych zagrożeń azbest został uznany za materiał wysoce niebezpieczny.
Azbest w ADR
Azbest jest sklasyfikowany do klasy 9 (Różne materiały i przedmioty niebezpieczne) jako substancja, która w formie drobnego pyłu stanowi zagrożenie dla zdrowia. W ADR wyróżniono dwie pozycje UN dotyczące azbestu:
- UN2212 Azbest amfibolowy (amozyt, tremolit, aktynolit, antofilit, krokidolit):
- Klasyfikacja: klasa 9, kod klasyfikacyjny M1.
- Grupa pakowania: II (stwarzający średnie zagrożenie).
- UN2590 Azbest chryzotyl:
- Klasyfikacja: klasa 9, kod klasyfikacyjny M1.
- Grupa pakowania: III (stwarzający małe zagrożenie).
Wyłączenia spod przepisów ADR
Pomimo że azbest podlega przepisom ADR, bywa i tak, że jego transport odbywa się nieoznakowanym pojazdem (w tablice pomarańczowe). Jak to możliwe? Wynika to z kilku wyłączeń, które przewiduje umowa ADR. Oto one:
- Ograniczenia na sztukę przesyłki (ilości ograniczone – LQ): W przypadku transportu małych ilości, przepisy dopuszczają wyłączenie polegające na ograniczonych ilościach na sztukę przesyłki. W przypadku azbestu amfibolowego (UN2212) limit wynosi 1 kg na opakowanie wewnętrzne, natomiast dla azbestu chryzotylowego (UN2590) jest to 5 kg. Maksymalna masa brutto na sztukę przesyłki wynosi odpowiednio 20 kg lub 30 kg, w zależności od sposobu pakowania. Dzięki temu transport niewielkich ilości azbestu może odbywać się w sposób uproszczony.
- Ograniczenia na jednostkę transportową (1.1.3.6 – tzw. 1000 punktów): Kolejne wyłączenie dotyczy masy przewożonego materiału na całą jednostkę transportową. Zgodnie z tym wyłączeniem, azbest amfibolowy można przewozić w ilości do 333 kg na jednostkę transportową, a azbest chryzotylowy do 1000 kg. Dzięki temu rozwiązaniu transport większych ilości azbestu również może być uproszczony, o ile nie przekracza wskazanych limitów. Warto jednak pamiętać, że najbardziej korzystają na nim przewoźnicy, podczas gdy pozostali uczestnicy przewozu wciąż muszą przestrzegać swoich obowiązków.
- Całkowite wyłączenie spod przepisów ADR: Zostało ono opisane w przepisie szczególnym 168 i dotyczy azbestu, który został unieruchomiony w lepiszczu (np. cemencie, tworzywach sztucznych, asfalcie) w taki sposób, że podczas transportu nie dochodzi do uwalniania włókien łatwych do wchłonięcia drogą oddechową. W takim przypadku transport azbestu nie podlega przepisom ADR. Dodatkowo, wyroby niespełniające tego warunku również mogą być zwolnione z regulacji ADR, pod warunkiem, że są odpowiednio zapakowane, aby zapobiec uwalnianiu włókien podczas przewozu.

Azbest w znowelizowanej umowie ADR 2025
W najnowszej wersji umowy ADR na rok 2025 wprowadzono dodatkowe przepisy dotyczące przewozu azbestu:
1. Nowy przepis szczególny 678:
Dotyczy odpadów zawierających przedmioty i materiały skażone wolnym azbestem. Określa on szczegółowe wymagania dla ich bezpiecznego transportu, uwzględniając ryzyko uwalniania włókien azbestowych.

2. Nowy przepis szczególny AP12 (przewóz luzem):
Określa warunki przewozu odpadów, w tym azbestu luzem, o ile spełnione zostaną określone wymagania techniczne opisane niniejszym przepisem. Przepis ten wprowadza nowe możliwości transportu azbestu, szczególnie w kontekście dużych ilości odpadów zawierających ten materiał.

Warto zwrócić uwagę, że powyższym azbest został dopuszczony do przewozu luzem. Wcześniej możliwy był jedynie przewóz w sztukach przesyłki lub cysternach.
Podsumowanie
Azbest, ze względu na swoje właściwości oraz zagrożenia dla zdrowia, został zakwalifikowany jako towar niebezpieczny i podlega szczegółowym regulacjom transportowym, w tym umowie ADR. Klasyfikacja w klasie 9 ADR oraz przypisanie numerów UN (UN2212 i UN2590) podkreślają jego potencjalne zagrożenie, szczególnie w formie drobnego pyłu. Mimo to, istnieją liczne wyłączenia pozwalające na uproszczony transport w określonych warunkach, takich jak ograniczone ilości czy materiały unieruchomione w lepiszczu.
Wersja ADR 2025 wprowadza nowe przepisy szczególne, takie jak 678 i AP12, które precyzują zasady transportu odpadów skażonych azbestem oraz przewozu luzem. Te zmiany mają na celu dalsze zwiększenie bezpieczeństwa przewozu i minimalizację ryzyka uwalniania włókien azbestowych.
Świadomość zagrożeń i przestrzeganie aktualnych przepisów to klucz do bezpiecznego i zgodnego z prawem transportu azbestu.

Marek Pieńkowski
Twój zaufany partner ds. towarów niebezpiecznych
Zwiększymy standardy bezpieczeństwa w Twojej firmie, zapewniając jednocześnie zgodność z obowiązującymi przepisami.
t: (+48) 570 364 050
e: marek@pienkowski-consulting.pl