Karta charakterystyki (ang. Safety Data Sheet) to dokument zawierający szczegółowe informacje na temat właściwości fizycznych i chemicznych substancji, jej potencjalnych zagrożeń dla zdrowia i środowiska oraz środków ostrożności, które należy podjąć w celu zapewnienia bezpiecznego użytkowania. Dokument ten jest niezbędny dla pracowników, którzy mają kontakt z chemikaliami, oraz dla służb odpowiedzialnych za ochronę zdrowia i środowiska. Wymagania dotyczące sporządzania kart charakterystyki zostały określone w załączniku II do rozporządzenia REACH, które ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa przy obrocie chemikaliami na rynku UE oraz ułatwienie wymiany informacji o ich właściwościach i zagrożeniach.
Rozporządzenie REACH (Registration, Evaluation, Authorisation, Restriction of Chemicals)
Rozporządzenie REACH zostało wprowadzone w celu poprawy ochrony zdrowia ludzkiego oraz środowiska naturalnego. Jego celem jest także promowanie alternatywnych metod oceny zagrożeń związanych z substancjami chemicznymi, co pozwala na zmniejszenie liczby badań przeprowadzanych na zwierzętach. REACH ustanowiło również Europejską Agencję Chemikaliów (ang. European Chemicals Agency), której zadaniem jest nadzór nad przestrzeganiem przepisów i zapewnienie bezpiecznego obrotu chemikaliami na rynku unijnym. Zgodnie z EAC, rozporządzenie ma także wspierać konkurencyjność przemysłu chemicznego w Unii Europejskiej, przyczyniając się do jego innowacyjności i zrównoważonego rozwoju.
System zarządzania chemikaliami
Rozporządzenie REACH wprowadza szczegółowe procedury gromadzenia i oceny informacji na temat właściwości chemicznych substancji oraz zagrożeń, jakie mogą one stwarzać dla zdrowia ludzi i środowiska. Zgodnie z tym rozporządzeniem, przedsiębiorstwa produkujące lub importujące substancje w ilości powyżej 1 tony rocznie mają obowiązek ich rejestracji. W przypadku producentów i importerów, którzy wprowadzają do obrotu substancje w ilości powyżej 10 ton rocznie, wymagane jest przeprowadzenie oceny bezpieczeństwa chemicznego. Dla substancji klasyfikowanych jako niebezpieczne konieczne jest opracowanie scenariusza narażenia, który wskazuje na potencjalne ryzyko w różnych scenariuszach użytkowania.
Karta Charakterystyki (SDS)
Karta charakterystyki (SDS) składa się z 16 sekcji, w których zawarte są istotne informacje dotyczące m.in. identyfikacji zagrożeń, składników substancji lub mieszaniny, środków pierwszej pomocy, warunków magazynowania, kontroli narażenia, postępowania z odpadami oraz danych dotyczących transportu. Choć karta nie ma ściśle określonego formatu, jej objętość powinna być proporcjonalna do stopnia zagrożenia, jakie dana substancja lub mieszanina może stwarzać, oraz ilości dostępnych informacji.
UWAGA: Karta charakterystyki powinna zostać sporządzona zgodnie z Rozporządzeniem Komisji (UE) 2020/878 z dnia 18 czerwca 2020 r. zmieniającym załącznik II do rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH)
Identyfikacja substancji/mieszaniny
W sekcji pierwszej znajdziemy informacje o identyfikatorze produktu, dostawcy karty charakterystyki – niezależnie od tego czy jest to producent, importer czy dystrybutor. W tej sekcji należy zamieścić również nr telefonu alarmowego.
W tym miejscu może również pojawić się kod UFI, który nie jest wymagany na opakowaniach, jeśli mieszaniny należy zgłosić do ośrodka zatruć są przeznaczone wyłącznie do użytku przemysłowego.
Klasyfikacja i skład
W sekcji drugiej KCH znajdują się informacje o klasyfikacji substancji/mieszaniny oraz elementy oznakowania (piktogramy, zwroty “H” i “P”). Klasyfikacje przeprowadza się na podstawie rozporządzenia CLP (ang. Classification, Labeling, Packaging), który wprowadza globalnie zharmonizowany system klasyfikacji substancji i mieszanin (GHS).
Z tej sekcji dowiemy się o wszystkich zagrożeniach jakie może stwarzać substancja/mieszanina oraz środki ostrożności jakie należy zachować.
Natomiast składniki mieszanin opisane są w sekcji trzeciej. Stężenie substancji w mieszaninie podaje się w procentach, dopuszcza się podanie przedziału wartości stężeń.
Środki pierwszej pomocy, postępowanie w razie pożaru i niezamierzonego uwolnienia do środowiska
Sekcja 4 karty charakterystyki zawiera informacje dotyczące środków pierwszej pomocy, w tym opisu najważniejszych ostrych i opóźnionych objawów oraz skutków narażenia na działanie substancji lub mieszaniny. Zawiera również wskazania dotyczące natychmiastowej pomocy lekarskiej, którą należy zapewnić poszkodowanemu. To kluczowa sekcja dla osób mających bezpośredni kontakt z chemikaliami – od pracowników po służby medyczne.
Sekcja 5 obejmuje informacje na temat środków gaśniczych odpowiednich do gaszenia pożaru danego materiału, a także specjalne zalecenia dla straży pożarnej, dotyczące m.in. środków ochrony osobistej czy szczególnych zagrożeń wynikających ze spalania substancji.
Sekcja 6 dotyczy postępowania w przypadku niezamierzonego uwolnienia substancji lub mieszaniny do środowiska. Zawarte są tu wytyczne dotyczące działań prewencyjnych, metod neutralizacji, a także kroków, które należy podjąć w celu ograniczenia skutków takiego incydentu.
Postępowanie z substancjami i magazynowanie
Sekcja 7 karty charakterystyki zawiera zalecenia dotyczące bezpiecznego obchodzenia się z substancją lub mieszaniną oraz jej odpowiedniego magazynowania. Znajdziemy tu informacje na temat warunków, których należy przestrzegać podczas przechowywania i manipulowania substancją – takich jak ochrona przed ogniem, wilgocią czy niekompatybilnymi materiałami. Sekcja ta uwzględnia również wymagania dotyczące ogólnych zasad higieny pracy oraz środków zapobiegających skażeniu środowiska. To kluczowe źródło wiedzy dla osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo w magazynach, laboratoriach i zakładach produkcyjnych.
Kontrola narażenia i środki ochrony indywidualnej
Sekcja 8 karty charakterystyki koncentruje się na kontroli narażenia i środkach ochrony indywidualnej. Zawiera szczegółowe informacje o dopuszczalnych wartościach narażenia (np. NDS, NDSCh, NDSP), a także o zalecanych metodach monitorowania stężeń substancji w środowisku pracy. W tej sekcji opisane są również wymagania dotyczące środków ochrony osobistej – takich jak rękawice, odzież ochronna, ochrona dróg oddechowych czy oczu – dostosowane do charakteru zagrożenia. To niezbędne źródło wiedzy dla pracowników oraz osób odpowiedzialnych za BHP i ocenę ryzyka zawodowego.
Właściwości fizyczne, chemiczne, stabilność i reaktywność.
Sekcja 9 karty charakterystyki zawiera szczegółowe informacje na temat właściwości fizykochemicznych substancji lub mieszaniny. Znajdziemy tu dane takie jak stan skupienia, kolor, zapach, temperatura topnienia i wrzenia, gęstość, rozpuszczalność, pH, palność, ciśnienie pary czy lepkość. Parametry te są kluczowe zarówno z punktu widzenia bezpieczeństwa pracy, jak i technologicznego wykorzystania danej substancji. Sekcja 9 pozwala lepiej zrozumieć, jak dana substancja zachowuje się w różnych warunkach oraz jakie ryzyko może wiązać się z jej stosowaniem i przechowywaniem.
Sekcja 10 karty charakterystyki dotyczy stabilności chemicznej substancji oraz możliwości występowania niebezpiecznych reakcji. Zawarte są tu informacje o warunkach, których należy unikać – takich jak wysokie temperatury, iskry, wilgoć czy kontakt z niekompatybilnymi materiałami. Sekcja ta wskazuje również na możliwość rozkładu substancji i powstawania niebezpiecznych produktów ubocznych, np. toksycznych gazów. To istotny fragment dla osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo procesowe, pozwalający ocenić, czy dana substancja może ulec niekontrolowanej reakcji i w jakich okolicznościach.
Informacje toksykologiczne i ekologiczne
Sekcja 11 karty charakterystyki zawiera informacje toksykologiczne, czyli dane dotyczące wpływu substancji lub mieszaniny na zdrowie człowieka. Znajdziemy tu m.in. wartości dawek toksycznych (np. LD₅₀, LC₅₀), opisy potencjalnych skutków zdrowotnych po narażeniu drogą inhalacyjną, przez skórę czy drogą pokarmową, a także informacje o możliwości działania drażniącego, uczulającego, rakotwórczego czy mutagennego. Sekcja ta pomaga ocenić ryzyko zdrowotne związane z ekspozycją i stanowi podstawę do wdrożenia odpowiednich środków ochrony pracowników. To szczególnie ważne dla osób odpowiedzialnych za ocenę ryzyka zawodowego i organizację bezpiecznych warunków pracy.
Sekcja 12 karty charakterystyki zawiera informacje ekologiczne, które pozwalają ocenić wpływ substancji lub mieszaniny na środowisko. Znajdziemy tu dane dotyczące toksyczności dla organizmów wodnych, trwałości i zdolności do rozkładu, bioakumulacji oraz mobilności w środowisku. Sekcja ta może również zawierać informacje o potencjalnym wpływie substancji na warstwę ozonową czy zdolności do tworzenia ozonu troposferycznego. To niezwykle ważne źródło danych dla osób zajmujących się ochroną środowiska, gospodarką odpadami oraz oceną ryzyka środowiskowego.
Postępowanie z odpadami
Sekcja 13 karty charakterystyki zawiera informacje dotyczące usuwania substancji lub mieszaniny. Znajdują się tu zalecenia dotyczące odpowiednich metod utylizacji, zarówno w przypadku odpadów, jak i opakowań. W niektórych kartach znajdziemy poprawnie określone kody odpadów zgodne z katalogiem odpadów, a w innych jedynie zapis “utylizować zgodnie z obowiązującym prawem”.
Informacje dotyczące transportu (ADR/RID/ADN/IMDG/ICAO)
Sekcja 14 zbiera najważniejsze informacje dotyczące transportu drogowego (Umowa ADR), kolejowego (Regulamin RID), żeglugą śródlądową (Porozumienie ADN), morskiego (Kodeks IMDG) oraz drogą powietrzną (Instrukcje techniczne ICAO). Powinny się znaleźć m.in. takie informacje jak: numer UN substancji/mieszaniny, prawidłowa nazwa przewozowa, klasa zagrożenia (oraz zagrożenia dodatkowe), grupa pakowania oraz informacje o zagrożeniu dla środowiska. Jeżeli informacje nie są dostępne w karcie charakterystyki, powinna się znaleźć o tym informacja.
Zgodnie z przepisami ADR, to na nadawcy spoczywa obowiązek prawidłowej klasyfikacji towaru niebezpiecznego. Z tego względu pracownicy odpowiedzialni za przygotowanie wysyłek do transportu oraz/lub doradcy DGSA powinni każdorazowo zweryfikować klasyfikację ładunku podaną z sekcją 14 karty charakterystyki.
Czy karta charakterystyki musi znajdować się w pojeździe podczas przewozu drogowego towarów niebezpiecznych? Odpowiedź znajdziesz w naszym wcześniejszym wpisie: Jakie dokumenty są wymagane przy transporcie towarów niebezpiecznych? – Pieńkowski Consulting
karta charakterystyki (SDS) – pozostałe sekcje
W pozostałych dwóch sekcjach kart charakterystyki (15 i 16) możemy znaleźć przepisy prawne dotyczące bezpieczeństwa, zdrowia i ochrony środowiska specyficzne dla substancji lub mieszaniny, ocenę bezpieczeństwa chemicznego jeśli jest wymagana oraz inne informacje, takie jak wykaz wszystkich zwrotów H i P.
Rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów:
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32010R0453&from=PL
Strona Europejskiej Agencji Chemikaliów:
https://echa.europa.eu/pl/home
Nasze usługi związane z REACH, CLP:
